H ΦΛΩΡΕΝΤΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ (Σύζινου Ερασμία, Σαϊβανίδου Αλεξάνδρα, Βλάχου Αγλαϊα)

των Συζίνου Ερασμίας, Σαϊβανίδου Αλεξάνδρας και Βλάχου Αγλαϊας

Στα πλαίσια του εκπαιδευτικού προγράμματος του Μουσικού Σχολείου Αλίμου στη. Ο σκοπός της μελέτης αυτής έχει ως θέμα την παρουσίαση της ιστορίας της Φλωρεντίας μέσα από το πρίσμα των θεματικών ενοτήτων της κοινωνίας, της πολιτικής και της οικονομίας. Τέλος, στην προσπάθειά μας αυτή θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε ιδιαίτερα τους καθηγητές και τους γονείς μας για την πλήρη ενημέρωση, καθοδήγηση και την αμέριστη συμπαράστασή τους, ώστε να ολοκληρωθεί η εργασία αυτή επιτυχώς.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η κοινωνική ιστορία της Φλωρεντίας Οι Μέδικοι από το 15ο-18ο αιώνα ήταν μια ισχυρή οικογένεια της Φλωρεντίας που κατάφερε να επηρεάσει όλη την Ευρώπη αλλά και να αλλάξει την ιστορία. Οικονομικά, η τράπεζα των Μεδίκων κατάφερε να χρηματοδοτεί το Βατικανό και να εξαπλωθεί έτσι στην υπόλοιπη Ευρώπη, πολιτικά, ήταν οι κυρίαρχοι της Φλωρεντίας αλλά και πολλά μέλη της οικογενείας παντρεύτηκαν σε άλλα βασίλεια της Ευρώπης με σημαντικότερη την Αικατερίνη των Μεδίκων που παντρεύτηκε τον βασιλιά της Γαλλίας, θρησκευτικά, ο Πάπας Λέων ο ΧΙ ήταν της οικογένειας των Μεδίκων, ο άνθρωπος που σκέφτηκε το περίφημο "Συγχωροχάρτι" και το σχίσμα των Προτεσταντών και φυσικά πολιτισμικά, αφού κάτω από την οικογένεια των Μεδίκων έδρασαν οι σπουδαιότεροι καλλιτέχνες της ιστορίας και κατάφερε να γίνει η Φλωρεντία το λυχνάρι της Αναγέννησης για ολόκληρο τον κόσμο. Η Άννα Μαρία Λουίζα των Μεδίκων, η τελευταία απόγονος, χάρισε στην πόλη όλα αυτά τα αριστουργήματα υπό τον όρο να μην φύγουν ποτέ από την Φλωρεντία. Η Άννα Μαρία Λουΐζα των Μεδίκων (Anna Maria Luisa de' Medici, 11 Αυγούστου 1667 - 18 Φεβρουαρίου 1743) ήταν η τελευταία απόγονος της οικογένειας των Μεδίκων. γεννήθηκε στις 11 Αυγούστου 1667 στη Φλωρεντία και πήρε το όνομά της από τη θεία της, Anne-Marie Louise της Ορλεάνης, Δούκισσα του Montpensier. Αφού έζησε μια κοσμική ζωή και μεγαλωμένη στα παλάτια , το 1737 υπογράφει, την σωτήρια για την Φλωρεντία συμφωνία, με την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και τον Φραγκίσκο της Λωρραίνης, τη λεγόμενη Patto di Famiglia (σύμφωνο για την οικογένεια). Σε αυτή, υπάρχει απαράβατος όρος ότι όλη η προσωπική περιουσία των Μεδίκων που παραχωρήθηκε από την ιδία στην δυναστεία της Λωρραίνης, δεν θα μεταφερθεί ποτέ έξω από τη Φλωρεντία. Έτσι ξεκινά και η ιστορία της Πινακοθήκης Ουφίτζι. Η ιδία διαμένει σε ειδική πτέρυγα στο Παλάτσο Πίττι και ασχολείται με την επίβλεψη της ολοκλήρωσης της πρόσοψης της Βασιλικής του Αγίου Λαυρεντίου. Πέθανε σε ηλικία 75 ετών τον Φεβρουάριο του 1743 στο παλάτι Πίττι και θάφτηκε με τιμές στη Βασιλική του Αγίου Λαυρεντίου στη Φλωρεντία.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Η πολιτική ιστορία της Φλωρεντίας Η πολιτική σύγκρουση δεν παρεμποδίζει την άνοδο της πόλης για να γίνει μια από τις πιο ισχυρές και ευημερούσες στην Ευρώπη, επικουρούμενη από το δικό της ισχυρό χρυσό νόμισμα. Το "Fiorino d'oro" εισήχθη το 1252, το πρώτο ευρωπαϊκό χρυσό νόμισμα που εκδόθηκε σε επαρκείς ποσότητες για να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στο εμπόριο τον 7ο αιώνα. Πολλές τράπεζες της Φλωρεντίας είχαν υποκαταστήματα σε όλη την Ευρώπη, με δυνατότητα τραπεζίτες και έμποροι, όπως ο περίφημος χρονογράφος Giovanni Villani της Peruzzi να πραγματοποιούν εμπορικές συναλλαγές τόσο μακριά όσο η Μπριζ. Το "Fiorino d'oro" γρήγορα αντικατέστησε τις μπάρες ασημιού και έγινε το κυρίαρχο νόμισμα στις εμπορικές συναλλαγές της Δυτικής Ευρώπης. Αυτή η περίοδος είδε επίσης την έκλειψη του πρώην ισχυρού αντιπάλου της Φλωρεντίας, Πίζα, η οποία ηττήθηκε από τη Γένοβα το 1284 και υποδουλώθηκε στη Φλωρεντία το 1406. Τέλος, ισχύς μετατοπίζεται από την αριστοκρατία στην εμπορική ελίτ και τα μέλη των οργανωμένων συντεχνιών μετά από ένα αντι-αριστοκρατικό κίνημα, με επικεφαλής τον Giano della Bella, θέσπισαν τα διατάγματα της δικαιοσύνης το 1293.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο Η οικονομική ιστορία της Φλωρεντίας  Η Αναγεννησιακή Φλωρεντία, οι χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες, η τοκογλυφία και η αντίδραση της Καθολικής εκκλησίας Τον 14ο αιώνα η Φλωρεντία ήταν μια ηγεμονία όπου η τάξη των εμπόρων είχε το προβάδισμα στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας. Με τη διακίνηση των αγαθών και τον έλεγχο των μεταφορών στην Ευρώπη οι έμποροι είχαν δημιουργήσει ένα οικονομικό σύστημα χρηματοδότησης των μεγάλων ταξιδιών τους. Η πώληση των αγαθών σε εμπορικά πανηγύρια της Ιταλίας και της Βορειοκεντρικής Ευρώπης σε τιμές διαμορφωμένες από τους ίδιους έδινε περιθώρια για να αποκτούν περισσότερα χρήματα. Σε αυτόν τον τομέα οι Μέδικοι, η φλωρεντινή οικογένεια των εμπόρων αποδείχθηκαν ικανοί διαχειριστές του χρήματος, δημιουργώντας με κέντρο την πόλη τους το μεγαλύτερο τραπεζικό δίκτυο της Ευρώπης. Η συσσώρευση του πλούτου τους γεννά την επιθυμία της πολυτέλειας του καθημερινού βίου. Όμως η παπική Εκκλησία και τα τάγματα των μοναχών της παίρνουν θέση απέναντι στο αλόγιστο κέρδος των εμπόρων - τραπεζιτών, οι οποίοι αποκτούν εξουσία. Ο τόκος και το υπερβολικό κέρδος είναι αμαρτία για τους χριστιανούς. Η Εκκλησία χωρίζει τους «καλούς» από τους «κακούς» εμπόρους. Οι πρώτοι, θεοσεβούμενοι και υπάκουοι στις παπικές εντολές, κινούνται με μικρά ποσοστά κέρδους και δεν επεκτείνουν τους επιχειρηματικούς τους ορίζοντες. Οι δεύτεροι, πρόγονοι του καπιταλιστικού συστήματος, αψηφούν τα θεολογικά επιχειρήματα και στρέφονται προς τους εβραίους δανειστές και στη δημιουργία των Monti di Pieta, των πρώτων ενεχυροδανειστηρίων. Οι τοκογλύφοι μετανοούν υποφέροντας στην Κόλαση, οι φοροεισπράκτορες, οι φιλάργυροι απεικονίζονται μέσα στο περιβάλλον τους όπου ασκούν τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητές. Όμως η εξουσία οδηγεί σε καταχρήσεις. Ο Φραγκισκανός μοναχός Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα αρχίζει να επιτίθεται με τα κηρύγματά του σε όλους τους εκπρόσωπους της εξουσίας, στον Πάπα και στους Μεδίκους. Μετά το 1494 πήρε την εξουσία από τους Μεδίκους. Και το 1497 μαζί με τους οπαδούς του έκαψαν καθρέφτες, καλλυντικά, μουσικά όργανα, γυναικεία καπέλα, βιβλία αρχαίων συγγραφέων, πίνακες και γλυπτά που τα θεώρησαν ακατάλληλα στην κεντρική πλατεία της Φλωρεντίας, στην αποκαλούμενη «Φωτιά της ματαιοδοξίας». Ο ΠΡΩΤΟΣ ΤΡΑΠΕΖΙΤΗΣ Όταν ο Κόζιμο o Πρεσβύτερος των Μεδίκων άπλωνε τα υποκαταστήματα της τράπεζάς του σε όλη την Ευρώπη, ο ίδιος ο Πάπας απειλούσε με αφορισμό όσους δεν πλήρωναν τις οφειλές τους στο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα του μαικήνα! Οι Μέδικοι έδωσαν δύο Πάπες, χάρισαν στη Γαλλία δύο βασίλισσες και μέτρησαν μια σειρά από δούκες, πριν υποστηρίξουν ενεργά όλο το φάσμα των τεχνών που θα έμενε γνωστό ως Ιταλική Αναγέννηση. Και βέβαια όλα αυτά τα κατάφεραν με το λαμπρό τραπεζικό ίδρυμα της δυναστείας, όταν το τιμόνι του πήρε ο Κόζιμο των Μεδίκων, ο ουσιαστικός ιδρυτής του οίκου και θεμελιωτής της πρωτόγνωρης πολιτικής της δύναμης. Γνώρισε περιπέτειες και εξορίες, αλλά με την ισχύ που του χάριζε ο απαράμιλλος πλούτος του ανέκαμψε, επανήρθε και ανέλαβε τα ηνία του κρατιδίου, έχοντας τη λαϊκή υποστήριξη στο πλευρό του. Ο άρχοντας της Φλωρεντίας χάρισε στην πόλη μια από τις πιο λαμπρές και φωτισμένες περιόδους της ιστορίας της, κάνοντας τους συγχρόνους του τον αποκαλούν «Πατέρα της Πατρίδας». Γιος του τραπεζίτη Τζιοβάνι ντι Μπίτσι, ο Κόζιμο κυριάρχησε στην οικονομική, πολιτική αλλά και καλλιτεχνική ζωή της Φλωρεντίας, παίζοντας ταυτοχρόνως καθοριστικό ρόλο στην ιταλική και ευρωπαϊκή ιστορία του καιρού του: εξόρισε τους πολιτικούς του αντιπάλους, χρησιμοποίησε παρασκηνιακά πάπες και βασιλιάδες ως μαριονέτες και άφησε κληρονομιά μια απίστευτη περιουσία που θα επηρέαζε πολιτική, διπλωματία και τέχνη όσο λίγα πράγματα του καιρού… Ο Κόζιμο των Μεδίκων ο Πρεσβύτερος γεννιέται στις 27 Σεπτεμβρίου 1389 στη Φλωρεντία ως γιος του τραπεζίτη Τζιοβάνι ντι Μπίτσι. Ανδρώθηκε πολιτικά στους διαδρόμους της Οικουμενικής Συνόδου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, όπου λειτουργούσε ως αντιπρόσωπος του πατρικού τραπεζικού ιδρύματος. Οι καταθέσεις του Πάπα στην Τράπεζα των Μεδίκων και οι προσωπικές σχέσεις του ποντίφικα με τον Τζιοβάνι ντι Μπίτσι θα φέρουν τον νεαρό Κόζιμο στη θέση του οικονομικού συμβούλου και διαχειριστή της παπικής περιουσίας ήδη από νεαρή ηλικία. Όταν ανέλαβε τη διαχείριση της τράπεζας των Μεδίκων, μια από τις πρώτες δουλειές του ήταν η επέκτασή της με υποκαταστήματα σε όλα τα σημαντικά οικονομικά κέντρα της Ευρώπης, κάτι που θα τον μετατρέψει σύντομα στον πλουσιότερο άνθρωπο της εποχής του! Δεν ήταν μόνο ο χρυσός και τα πολύτιμα μέταλλα που ήταν αποθηκευμένα στα θησαυροφυλάκιά του, αλλά και το τεράστιο ποσό των τραπεζογραμματίων. Ο πλούτος του σύντομα τον μετέτρεψε σε εχθρό των τοπικών αρχόντων της Φλωρεντίας. Αντίπαλος οίκος προσπάθησε να υφαρπάξει πραξικοπηματικά την εξουσία με κατηγορητήριο ότι έψαχνε να αναδειχθεί σε θέση υψηλότερη από τους τοπικούς άρχοντες! Την ώρα που θα μπορούσε να διαφύγει εύκολα στην Μπολόνια, εκείνος επέλεξε να επιστρέψει στη Φλωρεντία το 1433 και να φυλακιστεί σε μπουντρούμι του Παλάτσο Βέκιο. Ο Κόζιμο είχε δωροδοκήσει τον δεσμοφύλακά του να δοκιμάζει πρώτος το φαγητό του και σύντομα η θανατική καταδίκη του μετατράπηκε σε δεκαετή εξορία. Έναν χρόνο όμως αργότερα, οι Μέδικοι νοθεύουν τις εκλογές στη Φλωρεντία και ανεβαίνουν και πάλι στην εξουσία του βασιλείου, με τον Κόζιμο να επιστρέφει θριαμβευτικά στην πόλη και να εξορίζει διά παντός τους αντιπάλους του. Ο Κόζιμο δεν ανέλαβε ποτέ καθήκοντα ως Κύριος της Αυθεντίας ούτε και επέφερε ουσιαστικές μεταβολές στον τρόπο διακυβέρνησης του κρατιδίου. Τον κατηγορούσαν ότι περιόρισε τις δημοκρατικές ελευθερίες. Ήταν ψευδαίσθηση δημοκρατίας το φλωρεντινό πολίτευμα της εποχής. Ο Κόζιμο όρισε δικούς του ανθρώπους σε όλες τις θέσεις εξουσίας και παρά το γεγονός ότι διατήρησε τους νόμους απαράλλακτους, σε επίπεδο πνεύματος νόμων τα άλλαξε όλα! Καθιέρωσε το Συμβούλιο των Εκατό, μια σύγκλητο 100 πιστών υποστηρικτών του δηλαδή, το οποίο εγγυόταν πια τη μακροημέρευσή του ως απόλυτου άρχοντα της Φλωρεντίας. Στα λίγα χρόνια που του απέμειναν, μετατράπηκε στον μεγαλύτερο προστάτη των τεχνών, εκχωρώντας στους καλλιτέχνες πλήρη δημιουργική ελευθερία, κάτι που ερχόταν σε τραγική αντίθεση με τις παπικές και εκκλησιαστικές παραγγελίες. Το αναγεννησιακό πρόσωπο της Φλωρεντίας δημιουργήθηκε επί ημερών του Κόζιμο των Μεδίκων. Ο Κόζιμο οργάνωσε και μια από τις πρώτες και σοβαρές προσπάθειες ανεύρεσης αρχαίων παπύρων και περγαμηνών, τόσο εντός της χριστιανοσύνης όσο και στην Ανατολή, πληρώνοντας σουλτάνους και χαλίφηδες να του παραδώσουν ό,τι αρχαίο σύγγραμμα είχαν στην κατοχή τους. Αυτά τα έργα των αρχαίων συγγραφέων αποτέλεσαν τη βάση της Λαυρεντιανής Βιβλιοθήκης, την ίδια ώρα που έβαλε στρατιά γραφιάδων να αντιγράψουν τους θησαυρούς για να γίνουν κτήμα όλων. Αν και η μεγαλύτερή του συνεισφορά ήρθε το 1439, όταν κατάφερε να μεταφέρει την Οικουμενική Σύνοδο από τη Φεράρα στη Φλωρεντία, η μεγαλύτερή του διπλωματική νίκη. Αυτό τον έκανε να πιστέψει ότι το Σχίσμα ανατολικής και δυτικής εκκλησίας θα ήταν παρελθόν. Η νέα έδρα έφερε πάντως πλήθος βυζαντινών θεολόγων και λογίων στην πόλη του, περιλαμβανομένου και του ίδιου του βυζαντινού αυτοκράτορα, κάτι που έδωσε επιπρόσθετη λάμψη στη Φλωρεντία. Ο ίδιος ο Κόζιμο, λάτρης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, είχε καλέσει στην αυλή του Έλληνες λόγιους και σε ηλικία 50 ετών ήρθε σε επαφή με το πλατωνικό πνεύμα, συντελώντας με τον καταλυτικό του τρόπο στην προσπάθεια αναβίωσης του νεοπλατωνισμού. Και ήταν μάλιστα κάτω από τις δικές του εντολές που το Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας άρχισε να διδάσκει και πάλι τα ελληνικά στους σπουδαστές του! Ο γενάρχης των Μεδίκων άφησε την τελευταία του πνοή την 1η Αυγούστου 1464 στην ύπαιθρο της Φλωρεντίας. Την επόμενη χρονιά, η φλωρεντινή δημοκρατία τον ανακήρυξε «Pater Patriae», «Πατέρα της Πατρίδας». ΕΠΙΛΟΓΟΣ Συνοψίζοντας, διαπιστώνουμε πως η σύσταση της Φλωρεντίας κατά Το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση πραγματοποιήθηκε με την επίδραση κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών παραγόντων.